ارزیابی برون تنی اثر اکتینومیست های خاکزی بر جدایه aspergillus parasiticus آفلاتوکسین زا و مطالعه تغییرات جمعیت پاتوژن در بسترهای خاکی سترون و شرایط تعریف شده

قارچ aspergillus parasiticus ، یکی از مهمترین عوامل فساد محصولات کشاورزی و مواد غذایی است و دارای پراکنش وسیع جهانی می باشد. این قارچ از محصولاتی چون پسته، بادام، ذرت، بادام زمینی، گندم و پنبه دانه جداسازی و معرفی شده است. به علاوه یکی از مهمترین دلایل تحقیقات فراوان روی این قارچ توانایی تولید زهرابه آفلاتوکسین است که سرطان زایی آن به اثبات رسیده است. آفلاتوکسین از جنبه بهداشتی و اقتصادی بسیار دارای اهمیت است و صادرات و واردات محصولات کشاورزی عمده ای را تحت تاثیر قرار می دهد. کنترل این قارچ با روش های سنتی به دلیل تولید اندام های مقاوم نظیر اسکلروت در خاک با مشکل مواجه است و رضایت بخش نیست. در سالهای اخیر جستجو جهت کنترل بیولوژیکی عوامل بیماریزای موجود در خاک توجه زیادی را به خود جلب نموده است. اکتینومیست ها با خصلت پراکنش گسترده، رشد ریسه ای در خاک، اثرات بازدارندگی روی میکروارگانیسم ها و تولید متابولیت های ثانویه متنوع از لحاظ شیمیایی همچون آنتی بیوتیک ها، به عنوان عوامل مقتدر کنترل بیولوژیکی علیه بسیاری از عوامل بیماریزای گیاهی به شمار می روند و همچنین می توانند در استقرار موازنه میکروبیولوژیکی در خاک، نقش فعالی داشته باشند. بر این اساس با هدف بدست آوردن جدایه های آنتاگونیست علیه قارچ مذکور از اکتینومیست های خاکزی باغ های پسته مناطق مختلف استان کرمان، مجموعاً 52 جدایه غربالگری شد. پس از آن به منظور تعیین توانایی جدایه های اکتینومیست بدست آمده در تولید ماده ضد قارچی علیه قارچ مذکور، آزمون زیستی انجام شد. از مجموع شش جدایه فعال، جدایه اکتینومیست 428، دارای بیشترین اثر آنتاگونیستی به صورت قارچ ایستایی (fungistatical) علیه a. parasiticus بود. با انتقال جدایه مزبور به کشت مایع منحنی تولید ماده موثر آن تعیین شد. این جدایه بعد از قرار گرفتن در معرض کلروفرم اثر ضدقارچی خود را روی قارچ a. parasiticus حفظ نمود. بررسی ویژگیهای بیوشیمیایی جدایه اکتینومیست 428 نشان داد که ماده فعال ضد قارچی این جدایه قطبی بوده و در آب حل می شود ولی قابلیت حل شدن در کلروفرم و هگزان را ندارد. درآزمایش مربوط به تعیین دمای غیر فعال کننده ماده موثر این جدایه تا دمای c?70 فعالیت بیولوژیک خود را حفظ نمود و پایداری آن تحت شرایط آزمایشگاهی 54 روز اندازه گیری شد. حداقل غلظت بازدارندگی از رشد (mic)، با استفاده از حلالیت ماده خشک عصاره جدایه فعال در حلال آب مقطر mg/cc 5/12 مشخص شد. در آزمایشات گلدانی، با استفاده از یک طرح آزمایش فاکتوریل 3x5 تاثیر حالات مختلف تقابل جدایه 428 اکتینومیست با a. parasiticus (5 سطح فاکتور a) و سه نوع بافت خاک عمده باغ های پسته استان کرمان (3 سطح فاکتور b) به طور همزمان بر روی جمعیت قارچ مذکور بررسی شد و در روزهای 10، 15 و 20 بعد از تقابل از گلدان ها نمونه برداری و کلونی های a. parasiticus شمارش شد. داده های حاصل تجزیه واریانس شد و مقایسه میانگین های سطوح فاکتور های a وb با استفاده از آزمون توکی انجام شد. در هر سه روز قارچ در بافت لوم شنی به صورت معنی دار بهتر از دو نوع بافت دیگر کنترل شده بود. همچنین با مقایسه میانگین های فاکتور a (نحوه تقابل) مشخص شد که اضافه کردن ماده خشک عصاره به خاک و اضافه کردن جدایه اکتینومیست 10 روز زودتر از قارچ به خاک، با شاهد و سایر حالات اختلاف معنی دار دارند. ازآنجا که طی مطالعات آزمایشگاهی اثر آنتاگونیستی جدایه 428 اثبات گردید و آزمایشات گلدانی نیز آنرا تایید کرد باید آنرا به عنوان یک عامل موثر در کنترل بیولوژیک قارچ a. parasiticus مورد مطالعه فراتر مزرعه ای قرار داد و باید ژن مسئول تولید ماده موثر جدایه های فعال را شناسایی و مورد مطالعه قرار داد و در صورت امکان جهت تولید گیاهان تراریخت مقاوم به آلودگی جهت به حداقل رساندن غلظت زهرابه های آفلاتوکسین در فرآورده های پس از آن، بکار گرفت.